Marnowanie – dowiedz się więcej!
Czym jest marnowanie?
Zmarnowana żywność, to taka, która została wytworzona w celu konsumpcyjnym, ale nie została spożyta przez człowieka. Nie zaliczymy tu żywności produkowanej na pasze, elementy biokomponentów czy bioenergii oraz surowców służących do produkcji opakowań itp.
Produkt spożywczy, to nie tylko to, co konsumujemy, ale także produkcja, opakowanie, transport, energia, emisja odpadów przemysłowych. Bochenek chleba przeszedł długą drogę zanim trafił w nasze ręce. Posianie zboża, zbiory, produkcja mąki, transport, przygotowanie i wypiek pieczywa, w końcu – dostawa do piekarni i sprzedaż. Warto pamiętać też o wszystkich zasobach, jakie zostały w tych procesach zużyte – o wodzie, energii czy ludzkiej pracy i poświęconym czasie. Wyrzucone produkty spożywcze to marnotrawstwo zasobów potrzebnych do wytworzenia, transportu i dystrybucji żywności.
Jednocześnie wyrzucając jedzenie marnujemy koszty poniesione na zakup i przygotowanie posiłków oraz produkujemy więcej odpadów. Taka niewykorzystana, czyli mówiąc wprost zmarnowana żywność, wywiera wielowymiarowe, negatywne skutki społeczne, ekonomiczne i ekologiczne.
Co mówią liczby?
Na świecie co roku wyrzucamy 1,3 mld ton jedzenia. Stanowi to 1/3 żywności wyprodukowanej do spożycia. W samej Europie marnuje się 100 mln ton żywności rocznie. W typowym domu Europejczyka wyrzuca się do kosza 20-30% kupionego jedzenia, z czego 2/3 nadawałoby się jeszcze do spożycia. Brytyjczycy marnują ponad 20% kupowanego jedzenia, natomiast w USA nawet 25-40% żywności trafia na śmietnik.
Marnowanie „po polsku”
Z raportu Komisji Europejskiej (październik, 2010 r.) dowiadujemy się, że:
- w Polsce marnowane jest 9 mln ton żywności rocznie,
- na etapie produkcji marnowaniu ulega blisko 6,9 mln ton żywności rocznie,
- indywidualni konsumenci wyrzucają ponad 2 mln ton żywności rocznie,
- dodatkowo 0,35 mln ton żywności marnowanych jest na innych etapach.
Ten niechlubny wynik plasuje Polskę na 5 miejscu wśród państw UE marnujących żywność, za Wielką Brytanią, Niemcami, Francją i Holandią. Warto tylko podkreślić, że w krajach zachodnich skala marnowania żywności jest większa wśród konsumentów (gospodarstwa domowe), natomiast w Polsce więcej żywności marnuje się na etapie samej produkcji.
Federacja Polskich Banków Żywności bada zjawisko marnowania żywności w kraju. Do wyrzucania żywności przyznaje się 35% badanych. Jako główne przyczyny marnowania podają:
- przegapienie terminu przydatności do spożycia,
- niewłaściwe przechowywanie, zakup złego jakościowo posiłku lub produktu,
- zbyt duże porcje posiłków,
- zbyt duże zakupy,
- brak pomysłów na wykorzystanie składników do różnych dań.
Co najczęściej marnujemy?
Dlaczego marnujemy żywność?
Przyczyny marnowania żywności są różne. Oddzielmy zjawisko STRATY ŻYWNOŚCI od jej MARNOTRASTWA.
Strata żywności ma miejsce głównie z krajach rozwijających się, gdzie brak wiedzy o właściwym przechowywaniu żywności, braki w infrastrukturze czy psucie się żywności z uwagi na trudne warunki klimatyczne są głównymi przyczynami marnowania. Do strat żywności dochodzi głównie na etapie produkcji (ok. 40%), natomiast są one zdecydowanie mniejsze na poziomie konsumpcji.
Marnotrawstwo żywności to problem krajów wysokorozwiniętych, dotyczy głównie konsumentów i sprzedawców żywności. Do marnotrawstwa dochodzi, gdy produkty zdatne do spożycia są wyrzucane do kosza. W Europie i Ameryce Północnej przeciętna osoba wyrzuca średnio ok. 95-115 kg jedzenia rocznie. Dla porównania w krajach Afryki Subsaharyjskiej wskaźnik ten wynosi ok. 6-11 kg. Różnica jest kolosalna. Do marnotrawstwa dochodzi na etapie konsumpcji żywności (czyli na poziomie indywidualnych konsumentów).
Podsumowując, przyczyn marnowania można szukać na każdym etapie procesu jaki przechodzi żywność zanim trafi do kosza. W rolnictwie marnowanie związane jest z wytwarzaniem żywności, sposobem jej uprawy, zbiorów czy przechowywaniem. Branża spożywcza marnuje żywność już na etapie przyjęcia surowca, także na etapie transportu, gdyż żywność jest często transportowana wiele tysięcy kilometrów. Marnują producenci żywności, dostawcy i sprzedawcy. Problem ten dotyczy także indywidualnych konsumentów. Zbyt duże zakupy, przegapienie terminu ważności do spożycia danego produktu oraz brak umiejętności odpowiedniego gospodarowania artykułami spożywczymi sprawiają, że żywność trafia do śmietnika.
Przyczyny marnowania żywności przez indywidualnych konsumentów:
- Za duże porcje przy przygotowywaniu posiłków.
- Brak racjonalnego przyrządzania posiłków.
- Brak świadomości, jak właściwie przechowywać żywność.
- Nieracjonalne zakupy (brak planowania zakupów).
- Ogólna dostępność żywności sprawia, że przywiązujemy do niej mniejszą wagę.
- Mała świadomość skali zjawiska marnowania oraz brak programów edukacyjnych.
Przyczyny marnowania żywności przez branżę spożywczą:
- Utylizacja żywności na skalę masową przez producentów i dystrybutorów żywności.
- Przyczyny marketingowe (sprzedawanie tylko „ładnych” produktów, układanie produktów na półkach sklepowych, wewnętrzne regulacje sklepów).
- Brak pomysłu na to, co zrobić z żywnością, której nie da się lub nie można sprzedać.
- Nieznajomość organizacji lokalnych i ogólnopolskich zajmujących się odbiorem żywności skierowanej niepotrzebnie do utylizacji. Takimi organizacjami są Banki Żywności zrzeszone w Federacji Polskich Banków Żywności.
Jakie są skutki marnowania?
Jeśli chodzi o skutki wyrzucania artykułów spożywczych, to 85% społeczeństwa ma świadomość, że wyrzucanie żywności dużo kosztuje, 71% uważa, że ma to szkodliwy wpływ na środowisko naturalne, a 66% osób badanych stwierdza, że zmarnowana żywność ma istotny wpływ na wzrost cen żywności oraz 83 % badanych przyznaje, że marnowanie żywności jest problemem społecznym.
Skutki społeczne i ekonomiczne:
Marnowanie żywności jest problemem o istotnych skutkach społecznych. Generuje zwiększoną konsumpcję, może wpływać na wzrost cen żywności. Wyższe koszty żywności sprawiają, że ludzi nie stać na zakup pełnowartościowych produktów spożywczych i zastępują je tańszymi odpowiednikami. Kupowanie produktów gorszej jakości, może prowadzić do ubóstwa jakościowego spożywanych posiłków.
Marnowanie żywności może być także postrzegane jako nieetyczne, gdy zostanie zestawione z ubóstwem i brakiem dostępu do żywności, jakiego doświadcza wiele osób na świecie.
Skutki ekologiczne:
Śmieci: Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii wyrzuca się więcej żywności niż opakowań a ponad 25 % wyrzucanej żywności jest wciąż nierozpoczęta i w opakowaniu.
Klimat: Energochłonna produkcja żywności a tym bardziej jej marnowanie – przyśpiesza zmiany klimatyczne (około 20% produkcji gazów cieplarnianych wiąże się z produkcją, przetwarzaniem, transportem i przechowywaniem żywności). Metan pochodzący z gnijącej żywności jest nawet 20-krotnie groźniejszy gazem cieplarnianym niż dwutlenek węgla.
Energia: Wytworzenie każdego bochenka chleba, torebki cukru czy kartonu mleka oznacza konkretne ilości kilowatogodzin energii zużytych w procesie produkcyjnym.
Woda: Marnowanie żywności to marnowanie wody (kilogram wyrzuconej wołowiny oznacza zmarnowanie 5-10 ton wody użytej do jej wyprodukowanie).
Więcej danych:
W jaki sposób Banki Żywności przeciwdziałają marnowaniu?
Banki Żywności sprzeciwiają się marnowaniu żywności, szczególnie w obliczu skali niedożywienia na świecie.
Przeciwdziałanie marnowaniu żywności oraz zmniejszanie niedożywienia to główne cele działalności Banków Żywności. Poprzez pozyskiwanie żywności wśród producentów i dystrybutorów Banki Żywności zapobiegają niepotrzebnej utylizacji. Otrzymana żywność przekazywana jest organizacjom społecznym zajmującym się dożywianiem osób najbardziej potrzebujących.
Rolą Banków Żywności jest także uświadamianie społeczeństwu, że można rozwiązywać problem dostępu do żywności poprzez niemarnowanie żywności pośrednio przez indywidualnych konsumentów i bezpośrednio przez branżę spożywczą, która zamiast utylizować żywność może ją przekazywać organizacjom pożytku publicznego takim, jak Banki Żywności.
Efekty w 2015 roku
Prawie 47 000 ton żywności o szacunkowej wartości 115 000 000 złotych przekazaliśmy poprzez 3800 organizacji społecznych do 1 300 000 osób potrzebujących.
Podczas ogólnopolskich i lokalnych zbiórek żywności, dzięki pomocy naszych 50 000 wolontariuszy zebraliśmy prawie 2000 ton produktów spożywczych.
Uratowaliśmy przed zmarnowaniem ponad 27 000 ton owoców i warzyw od rolników oraz niemal 900 ton produktów spożywczych o krótkim terminie przydatności do spożycia od sieci handlowych.
Łańcuch tirów zawierających żywność przekazaną przez nas w 2015 roku miałby 42 kilometry. Po ich dachach można by przebiec maraton!
